Heel vaak hoor je mensen zeggen “Ik ben gestrest!” of “Ik heb stress!”. Maar wat wordt er dan eigenlijk gezegd? Is het een soort aandoening? Iets waar je een pilletje voor kan nemen om er van af te komen? Stress wordt op verschillende manieren (modellen) verklaard.
In 1956 bracht Hans Selye (Chirurg uit Oostenrijk) een boek uit met de titel “The Stress of Life“. Hierbij wordt stress omschreven als een vorm van spanning die in het lichaam optreedt als reactie op extreme prikkels. Deze prikkels worden gevolgd door een vast patroon van fysiologische reacties: alarmfase, weerstand fase en de uitputtingsfase. Later is deze verklaring weggevallen en is het woord Stress een eigen leven gaan leiden.
Stress ontstaat wanneer iemands draaglast de draagkracht te boven gaat (oftewel er is onbalans). Meer ‘draagkracht’ kan je krijgen door de last te verminderen of de kracht te vergroten.
Er zijn verschillende modellen waarmee stress wordt verklaard:
- Het biologische model
Hierbij wordt de verklaring van stress vooral gezocht in het lichamelijke en fysiologische. Stress wordt hierbij veroorzaakt door een verstoring (onbalans) van het systeem, ergens in het lichaam. Oplossingen hierbij kunnen gevonden worden in de geneeskunde (medicatie / anti-depresivia), maar ook bio-feedback. - Het psychodynamisch model (herinnering)
Alles wat wij ervaren – dus ook chronische stress – komt vanuit de vroege jeugd en de kwetsuren (onbewuste negatieve herinneringen) die wij in deze periode opliepen (Freud: ‘verdringing’). Bij stress reageert het afweersysteem als gevolg van deze herinneringen. Om volgens dit model stress op te lossen is het van belang om het onderliggende gevoel opnieuw te bepalen (actualiseren), te verwerken en een plaats te geven. Hierdoor wordt de oorzaak van de stressbeleving opgelost. Heb je last van burn-out, dan is deze methode niet wenselijk door een gebrek aan energie. Op de lange termijn kan het wel degelijk vrucht afwerpen bij het hanteerbaar maken van stress. - Behavioristisch model (gedrag)
Alles wat wij doen is ingegeven door ons gedrag en onze overtuigingen. Om volgens dit moment stress aan te pakken moeten we dus ons gedrag en overtuigingen aanpassen. Dit is een proces van vallen en opstaan en heel veel oefenen. RET (Rationeel Emotieve Therapie) en NLP (Neuro linguïstisch Programmeren) zijn voorbeelden van methodes die volgens dit model ingezet kunnen worden. De beide methodes richten zich vooral op het aanleren (bewust of onbewust) van een andere coming-stijl en is vooral gericht op output en gedrag. (“if you can’t be it, act like it!”) - Transpersoonlijk model (geloof, zijn)
Geloven, interesse voor meditatie of streven naar mystieke ervaringen. Als mens blijven we op zoek naar zingeving en bevrediging van behoeften. Om volgens dit model stress te voorkomen is door op een andere manier zin te geven aan het leven. Denk hierbij aan het versterken van de identiteit en zingeving. Ook dit is niet weggelegd voor mensen met een burn-out, dan zit je namelijk in de overlevingsstand. Later, als je meer ik-kracht hebt kan het wel handvatten bieden om jezelf te worden en je bestemming (doel) te vinden. - Systemisch model (communicatie)
Dit model wordt ook wel het “communicatie-model” genoemd en gaat uit van een verstoring van het intermenselijk ‘systeem’. De mens wordt gezien in samenhang met zijn sociale systeem, zoals het gezin of de organisatie waar hij/zij deel van uitmaakt. Een verstoring treedt bijvoorbeeld op als een kind in het systeem de plaats van de vader overneemt. Door een familie-opstellingen (of bedrijfs of relatie) wordt tot oplossingen gekomen.
Waar het uiteindelijk om gaat is dat er een onbalans is ontstaan die weer in balans gebracht dient te worden. Vaak is een onbalans te verklaren door één of meerdere hiervoor beschreven modellen.
En stress? Dat is gewoon een woord!
Bron: wikipedia.nl en diverse boeken over dit onderwerp